Сёння раскажу пра яшчэ адну цікавую «зямельную справу», што давялося адшукаць у Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі ў г. Гродна — «Дело Слонимской уездной землеустроительной комиссии по прошению крестьян сельского общества д.д. Шейпяки и Заполье Ружанской вол. Слонимского уезда Алексея Предки и др. об оказании содействия к покупке земли из им. Ольшанка у землевладельца помещика Сегеня» (ф. 87, воп. 1, с. 54).
У Слонімскую землеўпарадкавальную камісію 8 лютага 1906 г. паступіла «Всепокорнейшее прошение от кр. Запольского сельского общества Ружанской волости Степана Николаева Рыбьяго и Ивана Иванова Дзейки». У гэтым прашэнні сяляне пісалі, што маюць патрэбу ў куплі зямлі, бо грамада іх сельская крайне беззямельная і не можа абмяжоўвацца аднымі надзеламі, якія паміж членамі грамады моцна драбяцца. Няма магчымасці існаваць так, і грамада падвяргаецца нават галечы, а таму жадае купіць «смежное с нашими наделами имение Ольшанка со всеми угодиями и лесом, умершего владельца доктора Сергея Алексеевича Виноградова, который состоял только подставным лицом, а действительным владельцем сего им. состоит польского происхождения помещик Сегень, но который будто арендует это имение».
Між тым, сцвярджаюць запольцы, яно нікому не можа быць так какрысна, як іх грамадзе, бо:
- мяжуе з іх надзеламі;
- паша іх грамады ляжыць сярод зямель гэтага маёнтка, праз валоданні якога яны вымушаныя праганяць свой скот напрацягу аж цэлай вярсты.
Хоць у назве справы, прыведзенай вышэй, фігуруюць толькі вёскі Заполле і Шэйпякі, ад якіх, дарэчы, такое прашэнне ў справе гэтаксама маецца, ёсць там і яшчэ адно прашэнне: «…уполномоченных от крестьян Полонского сельского общества Ружанской вол. крестьян Алексея Игнатьева Предко, Осипа Онуфриева Довгайло и Андрея Романова Уласки».
І гэтыя пішуць, што іх грамада мае крайнюю патрэбу ў куплі зямлі, бо да гэтага часу яна не мела ніводнага выпадку, каб можна было пашырыць землевалоданне сваё купляй прыватнай зямлі. А між тым члены сямействаў павялічваюцца і прыбываюць, і даводзіцца крайне раздрабляць надзелы да такой ступені, што многім даводзіцца абмяжоўвацца адным загонам, а то нават і адной баразной.
«Смежные деревни как то Куляны, Заполье приобрели много частной земли в сравнении с коими наше общество остается совсем безземельным, вследствие чего мы желаем купить смежное с нашими наделами им. Ольшанка… Имение это, так сказать, отказное, т.е., от которого по неразвитию своему наши предки отказались, и никому оно так и не сподручно и не так полезно, как только нашему обществу».
Таму паланчакі просяць Слонімскі павятовы камітэт прыняць пад увагу іх беззямельнасць, а таксама тыя абставіны, што яны яшчэ ніводнага разу не скарысталіся купляй прыватнай зямлі, просяць увайсці ў перамовы са спадкаемцамі памёршага Вінаградава «или же с подставным лицом помещиком Сегенем, который состоит действительным владельцем этого имения, но скрывается под чужими именами: раньше под фирмой русского помещика Шираева, а затем Виноградова…».
Аказаўшы садзеянне ў вырашэнні гэтага пытання ў іх карысць, пішуць упаўнаважаныя далей, абароніце нашу сельскую грамаду і нашых нашчадкаў ад галечы і голаду.
Упаўнаважанне выдадзена ад 47 чалавек. І подпісы стаяць: Аляксей Прэдка, Восіп Даўгайла і Андрэй Уласко.
Але думаеце, абышлося там без кулянцаў? Дзе вы бачылі! Куды конь з капытом, туды і рак з кляшнёю. Гэтыя ніколі не адстануць, а то яшчэ й будуць бегчы паперадзе. У тым жа фондзе № 87 (воп. 1) натыкаюся на справу № 86 «Прошение Кулянского сельского общества Ружанской волости в числе 125 человек»
І гэтыя пішуць, што яны таксама церпяць «недостатки и лишения», а надзелы іх зусім скуднай якасці і таксама раздробленыя, і Альшанка гэтая ім гэтаксама край як патрэбна, таму звяртаюцца да «Его высокородия господина земского начальника 3 уч. Слонимского уезда», каб заступіўся і паспрыяў ім купіць тую зямлю. А падпісалі прашэнне ўпаўнаважаныя на тое кулянскі сельскі стараста Піліп Пятрэчка і Рыгор Сяргей (мой прадзед).
Аднак рэзалюцыя Слонімскай уезднай землеўпарадкавальнай камісіі ад 7 студзеня 1907 г. кажа наступнае: «ввиду того, что имение Ольшанка не продается, Землеустроительная комиссия постановила: ходатайства просителей о содействии к покупке земли оставить без удовлетворения».
От табе і на.