Пішуць, што на 88-м годзе жыцця памёр Алесь Каўрус, беларускі мовазнаўца. Выкладаў у мяне на філфаку стылістыку беларускай мовы. Быў звязаны з нашымі мясцінамі. Гэта пра яго я пісаў:
Год 1993 ці 1994. Я – студэнт-завочнік факультэта беларускай філалогіі і культуры Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя Максіма Танка. На практычных занятках па стылістыцы беларускай мовы выкладчык падымае мяне. Адказваю.
Ён уважліва, прыжмурыўшыся, слухае, бачу, што нешта думае сам сабе, магчыма нават цалкам аддаленае ад тэмы занятку. Я ўжо пачынаю сумнявацца, ці тое кажу, ці правільна адказваю і ці слухае мяне ўвогуле выкладчык. І раптам ад яго пытанне:
— А адкуль Вы будзеце?
— Э.. ну, я ў Баранавічах жыву….
— Не-не! – бачу, што не верыць.
— …але ўвогуле я з пад Ружан родам.
— О! – бачу, паверыў. – А канкрэтна?
— А што, Вы ведаеце нашыя мясціны?
— Ну, адкуль, адкуль? – ігнаруючы маё запытанне, настойвае выкладчык.
— Куляны, вёска такая там ёсць.
— Вось! — і твар яго паказвае, што паверыў цалкам. Не, не проста паверыў – раскусіў. І наступным пытаннем робіць “кантрольны ў галаву”. – А аўтобус кулянскі ходзіць цяпер?
Ну, я зусім, як сёння кажуць, афігеўшы, вочы на лоб лезуць ад здзіўлення:
— Дык а адкуль Вы ведаеце?
— Ня важна. Дык ці ходзіць аўтобус кулянскі цяпер? Колькі разоў на тыдзень? Па якіх днях?
У тыя гады і праўда нешта ўсё мянялі з тым аўтобусам, то хадзіў ён, то не хадзіў, то пусцілі былі адно па пятніцах, нядзелях і панядзелках ранкам і вечарам. Ужо не помню, які тады быў той расклад, але выдаў я усё, як ёсць, ды зноў пытаюся:
— Дык а адкуль усё ж такі Вы ведаеце нашыя мясціны?
Але мая цікавасць і на гэты раз ігнаруецца:
— Добра. Дзякую! Сядайце.
Сядаю. Ва аўдыторыі цішыня, група мая ўся здзіўленая, мабыць, не меньш за мяне.
Скончылася сесія, засталося яшчэ нейкі тыдзень адпачынку (бо даводзілася на сесію траціць свой звычайны працоўны адпачынак), еду ў Куляны. З Мінска – у Баранавічы, з Баранавічаў – да Ружан, а з Ружан – тым самым кулянскім аўтобусам. Праз Поланск едзем, гляжу ў шкло – а гэта яшчэ што? А дакладней, хто? На надворку палонскім стаіць мой выкладчык стылістыкі, у спартыўным касцюме, рукі ў бокі.
Дома адно на надворак – расказваю маці.
— А, – кажа, – гэта іх зяць (называе па-вулічнаму). Казалі некалі, што дачка іх выйшла замуж за свайго выкладчыка, некага прафесара. То гэта ён і будзе.
Як бы ўсё стала па сваіх месцах, усё зразумела.
Але і па сёння мне дзіва, як мяне “раскусіў” паважаны мовазнаўца па маім кулянскім вымаўленні. А я ж адказваў на літаратурнай мове, не на дыялекце, дый дыялект наш не такі ўжо адметны ад таго ж баранавіцкага хаця б, адна ж група гаворак – гродзенска-баранавіцкая. Але ён, як толькі пачуў мяне (помню яго гэты выраз твару, прыжмураныя вочы, старанна схаваную усмешку), пазнаў, адкуль.