Цікавай знаходкай падзялілася сёння са мной Воля Рошчанка — мапай, якая датавана 1838 годам. Усю яе апублікаваць тут немагчыма, таму публікуем толькі фрагмент з нашай мясцовасцю. Але нас больш і не цікавіць, акрамя як нашыя мясціны.

Зялёная рыска — гэта мяжа паміж Ваўкавыскім і Слонімскім паветам. Такім чынам, можна было б сказаць, што мапа гэтая падцвярджае маю ранейшую здагадку аб тым, што Куляны нашыя адносіліся раней да Ваўкавыскага павету і толькі ў другой палове ХІХ стагоддзя сталі часткай павету Слонімскага.

Але ў мяне ёсць падставы не давяраць гэтай мапе, а дакладней сказаць, пазначанай на ёй мяжы. Калі верыць ёй, то мяжа Ваўкавыскага і Слонімскага паветаў прайходзіла паміж Кулянамі і Поланскам. Аднак у Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі ў г. Гродна (ф. 1143, в. 1, с. 411) мне давялося адкапаць інвентарны вопіс фальварка Поланск ад 1810 году. З яго вынікае, што на той час фальварак належаў яшчэ Завішам  — старажытнаму шляхецкаму роду, і акрамя фальварка ім належалі вёскі Поланск, Уласавічы і Куляны. Шкада, што няма магчымасці зрабіць копіі гэтага дакумента, у ім, між іншым, ёсць і спіс сялян, сярод якіх сустракаюцца такія прозвішчы як Прэдка, Якута, Сапко, Дзейка, Пешка…

Дык вось, я сумняваюся, што вёскі, якія належалі да аднаго маёнтка, маглі быць раздзелены мяжой паветаў, па ўсёй логіцы яны павінны былі б быць у адным павеце — ці ў Ваўкавыскім, ці ў Слонімскім.

Больш таго, калі верыць мапе, то атрымліваецца, што Куляны і тыя ж Лозкі ў розных паветах, ды і ўвогуле усё кулянскае поле ў Слонімскім павеце, вёска фактычна без поля. Мала верагодна, што так было.

Аднак прадстаўленая мапа ўяўляе каштоўнасць з іншага боку.

Па-першае, звярніце ўвагу, што на ім пазначаны не толькі Куляны, але і Паплаўка, і Лозкі. Гэта значыць, што на той час там былі нейкія хутары (засценкі). У Лозках то яшчэ пры маёй памяці гэтае месца, дзе было нейкае паселішча, добра вызначалася сярод поля — грушы раслі, яблыні, каменне туды сцягвалі. Як соткі там былі, то пры капанні заўсёды бегалі туды ў кусты па патрэбе. Але ніколі я не чуў, каб казалі, што там некалі быў які хутар, людзі жылі. А між іншым, гэта ўжо другая крыніца трапляецца мне на вочы, якая сведчыць менавіта аб тым. Неяк ужо даводзілася бачыць адзін польскі дакумент, у якім таксама Паплаўка і Лозкі стаялі ў адным пераліку населеных пунктаў разам з Кулянамі.

Што яшчэ цікавага кажа нам гэтая мапа? Звярніце ўвагу: хутары ці засценкі Паплаўка і Лозкі на ёй ёсць, а вось вёскі Заполле няма. Няма яе і ў тым інвентарным вопісе фальварка Поланск, пра які я згадваў вышэй, хоць згадваюцца там млыны, што стаялі на Паперні. Гэта можа казаць аб тым, што Заполле — вёска адносна маладая, з’явілася можа дзе толькі ў другой палове ХІХ стагоддзя.

Праўда, калі ўжо больш уважліва паглядзець, то і вёскі Поланск на пададзенай мапе таксама няма — пазначаны толькі маёнтак Поланск, які быў на тым месцы, дзе пры нашай памяці была ферма. Аднак у згаданым мной інвентарным вопісе ад 1810 г. вёска ёсць.

Каму цікава больш разглядзець што на гэтай мапе, то глядзіце тут.